Ur-Aan

Якутские имена давались саха всегда, зачастую в паспортах может быть русское имя,но второе нареченное имя будет обязательно на саха, вот к примеру некоторые древние якутские имена , которые сейчас официально носят многие саха, немало и чисто якутских фамилий, навроде Томтосов( як. Томтор), Кырдьагасов( от кырдьа5ас-старый,пожилой), Коблеков(от як.-тюркского Коблек-царский, встречается в эпосе о Коблеке-Кобланды),Балаганский( от якутского бала5ан - каркасная постройка пирамидальной формы, стены которой изготавливались из тонких бревен внакат и сверху покрывались корой и дерном.), и т.д. Якутские имена и их значение … "Ыал Бии Билиитэ" кинигэттэн. По месяцам: I. ТОХСУННЬУ (Январь) 1, 2 - Тускун, Кэскилээнэ 3, 4 - Албан, Айыына 5, 6 - Харысхан, Барахсаана 7, 8 - Эркин, Хотууна 9, 10 - Талбан, Сахаайа 11, 12 - Талыман, Күндүүнэ 13, 14 - Арылхан, Саргылаана 15, 16 - Айастаан, Сайдыына 17, 18 - Мургун, Намыйа 19, 20 - Дойду, Чөмчүүнэ 21, 22 - Айхал, Сыралыма 23, 24 - Хомус, Алаайа 25, 26 - Алгыс, Туйаарыма 27, 28 - Уран, Уйгууна 29, 30 - Дабаан, Алгыстаана 31 - Айаал, Санаайа II. ОЛУННЬУ (Февраль) 1, 2 - Одун, Арчыына 3, 4 - Сулустаан, Тупсууна 5, 6 - Өркөн, Күбэйэ 7, 8 - Тулуй, Туйгууна 9, 10 - Сүргэн, Мичийэ 11, 12 - Тускун, Сандаара 13, 14 - Талбан, Харыстаана 15, 16 - Эрчим, Дойдууна 17, 18 - Тургун, Нарыйа 19, 20 - Кэскил, Күндүүнэ 21, 22 - Мургун, Хотууна 23, 24 - Ньургустаан, Талбаана 25, 26 - Арчын, Кэрэчээнэ 27, 28 - Далан, Умсуура 29 - Айастаан, Алгыстаана III. КУЛУН ТУТАР (Март) 1, 2 - Айастаан, Күннэй 3, 4 - Саарын, Сахаайа 5, 6 - Айан, Тускулаана 7, 8 - Аталамы, Айгыына 9, 10 - Айаал, Барахсаана 11, 12 - Аман, Туйаарыма 13, 14 - Ньургун, Айыына 15, 16 - Мүлдьү, Айаана 17, 18 - Туйгун, Мичийэ 19, 20 - Айхал, Дойдууна 21, 22 - Тулуй, Алгыстаана 23, 24 - Күндүмэн, Санаайа 25, 26 - Толбон, Туллуктаана 27, 28 - Тускун, Кэскилээнэ 29, 30 - Дьулустаан, Тупсууна 31 - Быйаман, Арчыына IV. МУУС УСТАР (Апрель) 1, 2 - Сайдам, Нарыйа 3, 4 - Уран, Айыына 5, 6 - Ньургун, Күндүүнэ 7,8 - Сандал, Сааскыйа 9, 10 - Чаҕыл, Кыталыына 11, 12 - Айтал, Чэмэлиинэ 13, 14 - Эрчим, Туйаарыма 15, 16 - Айаал, Күбэйэ 17, 18 - Хомустаан, Талбаана 19, 20 - Айан, Сандаара 21, 22 - Арылхан, Сахаайа 23, 24 - Саарын, Кэрэчээнэ 25, 26 - Кэрэмэн, Сайыына 27, 28 - Толбон, Күннэй 29, 30 - Алгыс, Намыына V. ЫАМ ЫЙА (Май) 1, 2 - Ньургууна, Эллэй 3, 4 - Сарыада, Харысхан 5, 6 - Сааскыйа, Айастаан 7, 8 - Ньургуһун, Арылхан 9, 10 - Чэлгийээнэ, Күндүмэн 11,12 - Күөрэгэй, Сандал 13,14 - Күннэй, Талыман 15,16 - Күбэйэ, Ньургун 17,18 - Сыралыма, Хомустаан 19,20 - Туйаара, Алаас 21,22 - Айыына, Талбан 23,24 - Тупсууна, Дьулустаан 25,26 - Нарыйа, Тускун 27,28 - Чэмэлиинэ, Айаал 29,30 - Айгыына, Аман 31 - Дойдууна, Арчын VI. БЭС ЫЙА (Июнь) 1, 2 - Уйгууна, Эллэй 3, 4 - Күөрэгэй, Сандал 5, 6 - Самаана, Кэскил 7, 8 - Алгыстаана, Байан 9, 10 - Чэлгийээнэ, Байдам 11, 12 - Туйаара, Харысхан 13, 14 - Сардаана, Эрэл 15, 16 - Ньургуйаана, Мургун 17, 18 - Долгууна, Далбар 19, 20 - Сарыада, Күндүл 21, 22 - Сыралыма, Сэргэ 23, 24 - Сайыына, Барахсан 25, 26 - Саргылаана, Ньургун 27, 28 - Намыына, Тайбыыр 29, 30 - Дайаана, Кудук VII. ОТ ЫЙА (Июль) 1, 2 - Нарыйа, Байдам 3, 4 - Мичийэ, Тайбыыр 5, 6 - Дойдууна, Кудук 7, 8 - Айгыына, Алгыс 9,10 - Умсуура, Быйаман 11,12 - Чэлгийээнэ, Дьулуур 13,14 - Самаана, Кунай 15,16 - Күннэй, Кустуктаан 17,18 - Байаана, Күндүл 19,20 - Чэмэлиинэ, Толлуман 21,22 - Сайыына, Дэлэгэй 23,24 - Намыына, Быйаман 25,26 - Далаана, Тургун 27,28 - Күөрэгэй, Уйгун 29,30 - Дайаана, Дойду 31 - Арчыына, Алаас VIII. АТЫРДЬЫХ ЫЙА (Август) 1, 2 - Ньургустаана, Уйгун 3, 4 - Сарыада, Күндүмэн 5, 6 - Айыына, Арчын 7, 8 - Долгууна, Сандаман 9,10 - Барахсаана, Ньургун 11,12 - Тускулаана, Кэнчээри 13,14 - Талбаана, Кустуктаан 15,16 - Күннэй, Харысхан 17,18 - Сайыына, Эрэл 19,20 - Саргылаана, Толлуман 21,22 - Уйгууна, Саргын 23,24 - Саймыына, Аман 25, 26 - Байаана, Быйаман 27,28 - Дайаана, Таман 29,30 - Намыйа, Талыман 31 - Мичийэ, Талбан IX. БАЛАҔАН ЫЙА (Сентябрь) 1, 2 - Умсуура, Уран 3, 4 - Урсууна, Дархан 5, 6 - Айыына, Кудай 7, 8 - Намыйа, Эркин 9, 10 - Санаайа, Талбан 11, 12 - Айталыына, Сүргэн 13, 14 - Саргылаана, Далан 15, 16 - Кэскилээнэ, Тулуй 17, 18 - Арчыына, Кэнчээри 19, 20 - Талбаана, Сулустаан 21, 22 - Чөмчүүнэ, Харысхан 23, 24 - Хаачылаана, Эрэл 25, 26 - Туйгууна, Добун 27, 28 - Сыралыма, Уххан 29, 30 - Күндүүнэ, Айтал X. АЛТЫННЬЫ (Октябрь) 1, 2 - Хотой, Тускулаана 3, 4 - Дархан, Айаана 5, 6 - Боотур, Хотууна 7, 8 - Саарын, Туймаада 9,10 - Албан, Туйгууна 11,12 - Саргын, Хаачылаана 13,14 - Айан, Туйаарыма 15,16 - Дьулусхан, Нарыйа 17,18 - Долун, Санаайа 19,20 - Сулустаан, Туллуктаана 21,22 - Күндүмэн, Кэскилээнэ 23,24 - Хоһуун, Айталыына 25,26 - Толлуман, Күндүүнэ 27,28 - Ньургустаан, Алгыстаана 29,30 - Өркөн, Харыстаана 31 - Ньургун, Сыралыма XI. СЭТИННЬИ (Ноябрь) 1, 2 - Байанай, Уйгууна 3, 4 - Барылан, Айталыына 5, 6 - Байдам, Барахсаана 7, 8 - Дэлэгэй, Далбаара 9,10 - Саргын, Хаачылаана 11,12 - Сулустаан, Харыстаана 13,14 - Талбан, Тускулаана 15,16 - Уххан, Сахаайа 17,18 - Добун, Нарыйа 19,20 - Дабыл, Байаана 21,22 - Айтал, Мичийэ 23,24 - Байан, Айыына 25,26 - Дархан, Ньургустаана 27,28 - Кэрэмэн, Санаайа 29,30 - Айаал, Күбэйэ XII. АХСЫННЬЫ (Декабрь) 1, 2 - Добун, Саргылаана 3, 4 - Сүргэн, Сайаана 5, 6 - Таман, Кэрэчээнэ 7,8 - Барылан, Туймаада 9, 10 - Эрэл, Айыына 11, 12 - Аман, Кэскилээнэ 13, 14 - Тускун, Ньургуйаана 15, 16 - Талбан, Хаачылаана 17, 18 - Мургун, Сайдыына 19, 20 - Дабаан, Намыына 21, 22 - Түмэн, Сахаайа 23, 24 - Дьулуур, Айталыына 25, 26 - Сайдам, Туйгууна 27, 28 - Тургун, Алгыстаана 29, 30 - Саргын, Күбэйэ 31 - Айастаан, Күндүүнэ Салгыы сахалыы ааттар суолталара, эмиэ "Ыал Бии Билиитэ" кинигэттэн А Айаал - айааччы, үчүгэйи оҥорооччу Айаана - айааччы, үчүгэйи оҥорооччу Айан - айан диэнтэн, үтүө суолу тутуһааччы Айантай - айан диэнтэн Айастаан - ай диэнтэн, үтүөнү оҥорооччу Айтал - кэрэни, талбаны айааччы Айталыына - ый курдук ыраас, кэрэ Айхал - айыы кэл диэнтэн, таҥараттан төрүттээх Айхаана - айыы кэл диэнтэн, таҥараттан төрүттээх Айыына - ай диэнтэн, үтүөнү-кэрэни оҥорооччу Алаас - алаас диэнтэн, саха олоҕун төрүттээччи Албан - үтүө ааттаах-сурахтаах Алгыс - үтүө тыллаах-өстөөх Алгыстаана - үтүө тыллаах-өстөөх Аман - чэгиэн, чэбдик Амаана - чэгиэн, чэбдик Арчын - ыраастааччы, быыһааччы-абырааччы Арчыына - ыраастааччы, быыһааччы-абырааччы Арылхан - ыраас, чаҕылхай Аталамы - ат уола диэнтэн, Дьөһөгөйтөн төрүттээх Б Байаана - элбэх уйгуну-быйаҥы илдьэ сылдьааччы Байан - элбэх уйгуну-быйаҥы илдьэ сылдьааччы Байанай - Байанайтан төрүттээх Байдам - баайы-дуолу бас билээччи Барахсаана - тапталлаах, харыстабыллаах Барахсан - тапталлаах, харыстабыллаах Барылан - баайы-дуолу бас билээччи Боотур - көмүскээччи, араҥаччылааччы Быйаҥ - уйгуну оҥорооччу Быйаман - уйгуну оҥорооччу Д Дабаан - үрдүккэ дьулуһааччы Дайаана - кынаттаах курдук чэпчэки, сэргэх Дайан - кынаттаах курдук чэпчэки, сэргэх Далаана - далан диэнтэн: киэҥ-холку майгылаах Далан - киэҥ-холку майгылаах Далбара - элбэх астаах-үөллээх Далбар - элбэх астаах-үөллээх Далбарай - күөрэгэй курдук кэрэ Дархан - ытыктабыллаах, дьоһуннаах Добун - ыарахантан толлубат Дойду - сирдээх-уоттаах төрүт киһи Дойдууна - сирдээх-уоттаах төрүт киһи Долун - кыайыылаах-хотуулаах Долгууна - сымнаҕас-эйэҕэс майгылаах Дэлэгэй - холку майгыннаах Дэлэм - баайдаах-дуоллаах Дыгын - үтүө төрүттээх Дь Дьулус - ылыммыт дьыалатын толорооччу Дьулустаан - ылыммыт дьыалатын толорооччу Дьулусхан - инникини оһорооччу Дьулуур - моһоллортон иҥнибэт Дьурустаан - үрдүк, көнө уҥуохтаах К Кудай - таҥараттан төрүттээх Кудук - уйгуну-быйаҥы биэрээччи Кунай - ыйаҥ төрдө Кустук - кустук курдук чаҕылхай Кустуктаана - кустук курдук чаҕылхай Күбэйэ - дьиэ-кэргэн төрдө буолааччы Күндүл - сырдык, чаҕылхай Күндүмэн - сырдык, чаҕылхай Күндүүнэ - үчүгэй, кэрэ Күннэй - күн курдук ыраас, кэрэ Күөрэгэй - күөрэгэй курдук истиҥ, тапталлаах Кыталыына - кыталык курдук кэрэ Кэнчээри - кэскиллээх Кэрэмэн - үчүгэй, тапталлаах Кэрэчээнэ - үчүгэй, тапталлаах Кэскил - сайдар, үүнэр кыахтаах Кэскилээнэ - сайдар, үүнэр кыахтаах М Мичил - үөрүү-көтүү аргыстаах Мичийэ - үөрүү-көтүү аргыстаах Мичилээнэ - үөрүү-көтүү аргыстаах Мургун - бастыҥ, инники сылдьааччы Мүлдьү - моһолу туорааччы Н, НЬ Нарыйа - эйэҕэс, сымнаҕас, истиҥ Намыына - эйэҕэс, амарах Ньургуйаана - нарын, ыраас Ньургун - бастыҥ, чулуу Ньургустаан - ыараханнартан толлубат Ньургустаана - нарын, ыраас Ньургуһун - ньургуһун курдук кэрэ Ньургууна - ньургуһун курдук кэрэ О, Ө Одун - таҥараттан төрүттээх Өктөм - чэгиэн-доруобай Өнөр - үүнэр-сайдар Өркөн - айыылартан бэлиэлээх С Сааскыйа - саас курдук чэбдик Саарын - бэйэтигэр эрэнэр Сайаана - сайдар, үүнэр кэскиллээх Сайдам - сайдыыны ылааччы Сайдыына - үтүө сабыдыаллаах Саймыына - үтүө сабыдыаллаах Сайыына - сайыны аҕалааччы Самаана - саас курдук чэбдик Санаайа - үчүгэй ыралаах Сандар - ыраас, чэбдик Сандаара - ыраас, чэбдик Сандал - ыраас, чэбдик Сандаман - ыраас, чэбдик Саргылаана - дьолу-соргуну аҕалааччы Саргын - дьолу-соргуну агалааччы Сардаана - сардаана курдук кэрэ Сарыада - сарыал курдук сырдык Сахаайа - таҥараттан төрүттээх Сулус - сулус курдук сытыы, чаҕылхай Сулустаана - сулус курдук сытыы, чаҕылхай Сүргэн - күүстээх санаалаах Сырал - сылаас, эйэҕэс Сырама - сылаас, эйэҕэс Сэргэ - төрүт буолааччы Сэргэх - өйдөөх-санаалаах Т Тайбыыр - үтүө санааны биэрээччи Талба - үтүө, бастыҥ Талбаана - үтүө, бастыҥ Талбан - үтүө, бастыҥ Талыман - үтүө, бастыҥ Таман - үчүгэй дьүһүннээх Толбон - сырдык, чаҕылхай Толлуман - ыарахантан толлубат Туйаара - күөрэгэй курдук кэрэ Туйаарыма - нарын кэрэ Туйгун - бастыҥ, чулуу Туйгууна - бастыҥ, чулуу Туймаада - киэҥ-куоҥ, дэлэгэй Туллуктаана - туллук курдук кэрэ Тулуй - ыарахантан толлубат Тулуйхан - ыарахантан толлубат Туналыына - сырдык, ыраас Тупсун - үчүгэй, кэрэ Тупсууна - үчүгэй, кэрэ Тургун - ыарахаттары кыайааччы Тускун - үтүөнү оҥорооччу Тускууна - үтүөнү оҥорооччу Түмэн - холбуур, түмэр У Уйгун - баайдаах-дуоллаах Уйгууна - баайдаах-дуоллаах Умсуура - үчүгэй ыралаах Уран - сатабыллаах Ураана - сатабыллаах Урсун - киэҥ-куоҥ, дэлэгэй Урсууна - киэҥ-куоҥ, дэлэгэй Уххан - дьулуурдаах, көхтөөх Х Хаачылаана - үтүөнү-кэрэни оҥорооччу Харыстаана - көмүскэллээх Харысхан - көмүскэллээх Хоһуун - кыайыылаах-хотуулаах Хотой - хотой курдук кыахтаах Хотууна - баайы-дуолу бас билээччи Хомус - абылаҥнаах-тардылыктаах Ч Чэлгийээнэ - үүнэр-төлөһүйэр Чөмчүүнэ - чөмчүүк курдук кэрэ Чэмэлиинэ - ыраас, чэгиэн Э Эллэй - или төрүттээччи Эркин - тирэх буолааччы Эрчим - күүстээх-уохтаах Эрэл - үтүөнү аҕалар кыахтаах http://www.yamsk.ru/lofiversion/index.php?t1283.html

У саха до сих пор сохранилось, как нигде больше, древняя религия тюрков - тенгрианство, саха ее называют - Аар Айыы Тангара итэ5элэ. Все обряды, культура,мифология и пр. тесно сплетено у народа с этой религией, от национального праздника Ыhыах, кончая символическими национальными узорами и мифологией(олонхо,предания). Тенгрианская филисофия жизни впитывается до сих у саха с молоком матери. Даже насильственное насаждение православия(когда сжигали живьем тех кто не принимал христанскую религию, физически уничтожались почти до последнего светлые жрецы тенгрианской религии) , атеистическая советская власть, так и не смогли искоренить эту древнюю духовность у саха, а сейчас и подавно. Возрождение и укрепление своей исконной религии набирает свои обороты. Конечно в республике всегда было сильно поддерживаемое метрополией православное лобби среди саха, главным образом состоящих из обьякученных тунгусов,но народ в подавляющем большинстве выбирает свою исконную веру - Аар Айыы Тангара Итэ5элэ, потому что понимают , что только своя исконная духовная вера, как нить связи и поддержки предков и Тангара, сможет противостоять угрозе поглощения этноса, ассимиляции, объединит народ, поможет сохранить историческое наследие, культуру, национальное самосознание, язык, а значит появится уверенность в настоящем и будущем народа саха. Вера якутов была далека от идолопоклонства и шаманизма… Нам, нынешним якутам, остается только удивляться – как могла создаться у такого незначительного народца, каковыми являлись наши предки,- такая религия высокого развития. А.Е. Кулаковский

Oquzer, не могу открыть ссылку, она правильно отражена, может роботценз ее отредактировал по своему? Не могли бы Вы повторить ее в правильном варианте, очень желалось бы глянуть на эти работы. Заранее спасибо